Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου,
Ψυχολόγου, MSc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
Ο 15χρονος Kώστας περνάει περισσότερες από δέκα ώρες την ημέρα μπροστά στον υπολογιστή του. Τις νύχτες μένει άυπνος γιατί δεν μπορεί να «ξεκολλήσει» από το παιχνίδι, ενώ κάποιες μέρες δεν πηγαίνει καν στο σχολείο αφού πρέπει να «τερματίσει» τον γύρο. Οι πονοκέφαλοι είναι συχνοί από την αϋπνία και την πείνα, τα πόδια του είναι πρησμένα από τη μόνιμη καθιστική στάση και την έλλειψη σωματικής άσκησης. Πολλές φορές ξεχνάει ακόμη και να φάει και η μητέρα του τον κυνηγάει να πιει τουλάχιστον έναν χυμό. Ο 20χρονος Δημήτρης παίζει παιχνίδια πάνω από 17 ώρες την ημέρα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει «Ζω στο δωμάτιό μου. Έχω τρεις τηλεοράσεις, ένα PlayStation, ένα Game Cube και δυο ηλεκτρονικούς υπολογιστές, όπου μπορώ να παίζω διαδικτυακά παιχνίδια. Δεν έχω κοινωνική ζωή, δεν έχω άλλους φίλους παρά μόνο τους ψηφιακούς». Ο Δημήτρης δεν αντέχει να απομακρυνθεί από την οθόνη του ούτε για τόσο μικρό χρονικό διάστημα ώστε να πάει στην τουαλέτα.
Παρόμοιες περιπτώσεις παρατηρούνται συχνά στην εποχή μας και υπολογίζεται ότι πάνω από το 20% των παικτών ηλεκτρονικών παιχνιδιών, πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά, μπορεί να αναπτύξουν εθισμό. H εθιστική σχέση των έφηβων αλλά και ορισμένων ενηλίκων με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή απασχολεί χιλιάδες οικογένειες, αλλά και τους ειδικούς καθώς αποτελεί ένα φαινόμενο της εποχής μας. Σύμφωνα με έρευνα της υπηρεσίας της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ για αυτή τη συγκεκριμένη εξάρτηση, τα πλέον ευάλωτα παιδιά είναι όσα ζουν με γονείς που αδιαφορούν. Αυτή άλλωστε είναι και η βαθύτερη αιτία που οδηγεί τα παιδιά να βρίσκουν διέξοδο σε καταστάσεις που τα απομονώνουν, όπως είναι η προσκόλληση στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή στο ίντερνετ. Επιπροσθέτως, η εξοικείωση με τους υπολογιστές, που ξεκινάει από τα παιδικά φορητά ηλεκτρονικά παιχνίδια, μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε εξάρτηση.
Οι εθισμένοι παίκτες παρουσιάζουν διάφορα συμπτώματα, ανάμεσά τους και προβλήματα υγείας. Κάποιοι από αυτούς χρησιμοποιούν ακόμα και διάφορα διεγερτικά για να παραμένουν ξύπνιοι και σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια των μαραθώνιων συνεδριών με τα παιχνίδια τους. Τα άτομα αυτά χάνουν την αίσθηση του χρόνου και παραμερίζουν τις περισσότερες από τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις της καθημερινότητάς τους για να ασχοληθούν με τα παιχνίδια τους. Αν πρόκειται για παιδιά και εφήβους παρατηρούνται γενικά σοβαρές επιπτώσεις στη σχολική επίδοση. Σε πολλές περιπτώσεις η αδιαφορία τους για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα ξεπερνάει τα όρια της υπερβολής, καθώς παρατηρείται παραμέληση της προσωπικής φροντίδας ακόμη και της καθημερινής υγιεινής με κίνδυνο οι εθισμένοι παίκτες να καταρρεύσουν από υπερκόπωση και να νοσηλευτούν. Άλλοι παίκτες ηλεκτρονικών παιχνιδιών, οι οποίοι παίζουν μαζί με άλλους στο διαδίκτυο, νιώθουν συχνά ενοχές αν διακόψουν το παιχνίδι και αφήσουν τους συμπαίκτες τους μόνους. Παρατηρείται επίσης, ότι τα παιδιά που είναι εθισμένα σε ηλεκτρονικά παιχνίδια παρουσιάζουν έντονη ψυχοκινητική διέγερση, άγχος, έμμονη σκέψη και όνειρα για το ίντερνετ και τα παιχνίδια. Γενικά η έκπτωση της λειτουργικότητας του παιδιού σε κοινωνικό, οικογενειακό και προσωπικό επίπεδο θα πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς.
Τι μπορούμε να κάνουμε οι γονείς για να προλάβουμε την εκδήλωση του εθισμού;
- Ο «ποιοτικός χρόνος», που πρέπει να περνάμε με τα παιδιά μας έχει τεράστια σημασία στην πρόληψη του φαινομένου. Είναι καθοριστικό να μοιραζόμαστε δημιουργικές δραστηριότητες με τα παιδιά, από την πολύ μικρή ηλικία τους, ώστε αυτά να εξελιχθούν σε ισορροπημένες προσωπικότητες.
- Τα όρια στα παιδιά μας από μικρή ηλικία είναι απαραίτητα γιατί τους διδάσκουν τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, τι τους ταιριάζει και τις τους απωθεί, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, τι τους κάνει αποδεκτούς και τι τους απομακρύνει από τους άλλους. Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών της οικογένειας οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ορίων σημαντικών –κι όχι υπερβολικά αυστηρών- για την υγεία και την ασφάλεια μέσα στο σπίτι, τα οποία μπορούν να τηρηθούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ενοχικοί γονείς δεν μπορούν να θέσουν όρια στα παιδιά τους κάνοντάς τους κακό.
Είναι σημαντικό ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο ώστε να μη δίνεται στο παιδί η δυνατότητα απομόνωσης. Επιβάλλεται η χρήση ειδικών φίλτρων για «επικίνδυνες» ιστοσελίδες, αλλά και η ενημέρωση των παιδιών με απλά λόγια από μικρή ηλικία για τον ηλεκτρονικό εθισμό και τις επιπτώσεις του.